MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN........................................................................................................... ii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT..................................................................... vi
DANH MỤC BẢNG............................................................................................... vii
DANH MỤC BIỂU ĐỒ.......................................................................................... vii
DANH MỤC HÌNH............................................................................................... viii
TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN ........................................... ix
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CHUỖI CUNG ỨNG VÀ ĐỨT GÃY CHUỖI
CUNG ỨNG HÀNG HÓA CHUYÊN CHỞ BẰNG ĐƯỜNG BIỂN....................8
1.1. Khái quát về chuỗi cung ứng.........................................................................8
1.1.1. Khái niệm chuỗi cung ứng.......................................................................8
1.1.2. Đặc điểm của chuỗi cung ứng .................................................................9
1.1.3. Mục tiêu của chuỗi cung ứng ................................................................12
1.2. Khái quát về quản lý chuỗi cung ứng .........................................................13
1.2.1. Khái niệm quản lý chuỗi cung ứng........................................................13
1.2.2. Đặc điểm của quản lý chuỗi cung ứng ..................................................13
1.2.3. Tầm quan trọng của quản lý chuỗi cung ứng.......................................14
1.3. Đứt gãy chuỗi cung ứng hàng hóa chuyên chở bằng đường biển............14
1.3.1. Khái niệm đứt gãy chuỗi cung ứng........................................................14
1.3.2. Biểu hiện đứt gãy chuỗi cung ứng hàng hoá chuyên chở bằng đường
biển ....................................................................................................................17
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG ĐỨT GÃY CHUỖI CUNG ỨNG HÀNG HÓA
CHUYÊN CHỞ BẰNG ĐƯỜNG BIỂN CỦA VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH
ĐẠI DỊCH COVID-19 ............................................................................................19
2.1. Thực trạng đứt gãy chuỗi cung ứng hàng hóa chuyên chở bằng đường
biển trên thế giới từ năm 2020 đến nay .............................................................19
2.1.1. Tình trạng tắc nghẽn tại các cảng container lớn nhất trên thế giới ....19

iv

2.1.2. Tình trạng khan hiếm vỏ container rỗng và thiếu tàu container.........21
2.1.3. Cú sốc cung cầu về hàng hóa đối với nền kinh tế toàn cầu .................23
2.1.4. Giá cước vận tải biển biến động khó lường ..........................................24
2.2. Thực trạng đứt gãy chuỗi cung ứng hàng hóa chuyên chở bằng đường
biển Việt Nam từ năm 2020 ................................................................................26
2.2.1. Đứt gãy khâu cung ứng nguyên liệu nhập khẩu cho sản xuất ............26
2.2.2. Đứt gãy khâu logistics, lưu trữ hàng hoá xuất khẩu............................30
2.2.3. Đứt gãy khâu luân chuyển hàng hoá tại cảng biển Việt Nam .............32
2.2.4. Đứt gãy nguồn cung nhân lực ...............................................................33
2.3. Nguyên nhân dẫn đến đứt gãy chuỗi cung ứng hàng hoá chuyên chở
bằng đường biển Việt Nam trong bối cảnh đại dịch Covid-19........................34
2.3.1. Ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 .........................................................34
2.3.2. Mất cân bằng cung cầu về vỏ container rỗng tại Việt Nam .................37
2.3.3. Thiếu tàu container tuyến quốc tế của đội tàu biển Việt Nam.............39
2.3.4. Quyền lực thị trường thuộc về các hãng tàu nước ngoài.....................41
2.4. Hậu quả của đứt gãy chuỗi cung ứng hàng hoá chuyên chở bằng đường
biển Việt Nam ......................................................................................................43
2.4.1. Kim ngạch xuất khẩu hàng hoá giảm ...................................................43
2.4.2. Giá cước vận tải biển biến động khó lường ..........................................48
2.4.3. Khả năng cạnh tranh của hàng hoá Việt Nam bị ảnh hưởng..............50
2.4.4. Khối lượng hàng container qua cảng biển Việt Nam biến động..........51
2.4.5. Số lượng các doanh nghiệp tham gia vào chuỗi cung ứng hoạt động tại
Việt Nam giảm...................................................................................................53
CHƯƠNG 3: MỘT SỐ KHUYẾN NGHỊ NHẰM HẠN CHẾ ĐỨT GÃY
CHUỖI CUNG ỨNG HÀNG HÓA CHUYÊN CHỞ BẰNG ĐƯỜNG BIỂN
CỦA VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH ĐẠI DỊCH COVID-19 ........................58
3.1. Phát triển chuỗi cung ứng nguyên vật liệu trong nước.............................59
3.2. Nâng cao năng lực doanh nghiệp cảng biển, vận tải biển của Việt Nam 61
3.2.1. Giải pháp tình thế ...................................................................................61
3.2.2. Giải pháp lâu dài.....................................................................................63

v

3.3. Phát triển vận tải đa phương thức và các phương thức vận tải thay thế
đường biển............................................................................................................68
KẾT LUẬN..............................................................................................................71
TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................73
I. Tài liệu Tiếng Việt ...............................................................................................73
II. Tài liệu Tiếng Anh..............................................................................................76

vi

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Từ viết tắt Giải thích
BDI Chỉ số thuê tàu hàng khô Baltic (Baltic Dry Index)
CSCMP Hội đồng các chuyên gia quản lý chuỗi cung ứng
(Council of Supply Chain Management Professionals)

DN Doanh nghiệp
DWT Trọng tải toàn phần (Deadweight tonnage). Đơn vị đo năng lực vận

tải an toàn của tàu tính bằng tấn chiều dài

ESCAP hay
UNESCAP

Ủy ban Kinh tế Xã hội châu Á Thái Bình Dương Liên Hiệp Quốc
(Economic and Social Commission for Asia and the Pacific)
Feet Đơn vị đo chiều dài trong hệ đo lường Anh (ký hiệu ft)
GT Tổng dung tích (Gross tonnage)
ICD Cảng cạn/ cảng khô/ cảng nội địa, hoặc gọi tắc là Depot (Inland

Container Depot)

JICA Cơ quan hợp tác quốc tế Nhật Bản (The Japan International

Cooperation Agency)

NEU Trường Đại học Kinh tế Quốc dân
TEU Đơn vị đo của hàng hóa được container hóa tương đương với một

container tiêu chuẩn 20 ft (dài) × 8 ft (rộng) × 8,5 ft (cao) (twenty-
foot equivalent unit)

TP.HCM Thành phố Hồ Chí Minh
UNCTAD Hội Liên hiệp quốc về thương mại và phát triển (United United

Nations Conference on Trade and Development)

VLA Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ Logistics Việt Nam (Vietnam

Logistics Business Association)

OPEC Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ (Organization of the

Petroleum Exporting Countries)

vii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1: Tình hình nhập khẩu các sản phẩm dệt may năm 2019-2021 ..................27
Bảng 2.2: Tình hình nhập khẩu bông năm 2019-2021..............................................28
Bảng 2.3: Tình hình nhập khẩu xơ, sợi dệt các loại năm 2019-2021 .......................29
Bảng 2.4: Số liệu về đội tàu mang cờ quốc tịch Việt Nam.......................................39
Bảng 2.5: Sản lượng hàng hóa thông qua cảng sử dụng đội tàu biển Việt Nam
2016-2020..................................................................................................................40
Bảng 2.6: Bảng tổng hợp phụ thu ngoài giá với hàng xuất mà hãng tàu nước ngoài
áp dụng tại Việt Nam ................................................................................................43
Bảng 2.7: Tình hình xuất khẩu các sản phẩm ngành dệt may năm 2019-2021 ........45
Bảng 2.8: 05 Thị trường xuất khẩu lớn nhất hàng dệt may của Việt Nam năm 2020-
2021...........................................................................................................................45
Bảng 2.9: Tình hình xuất khẩu thủy sản của Việt Nam năm 2019-2021..................46
Bảng 2.10: 10 thị trường xuất khẩu thủy sản lớn nhất của Việt Nam 2020-2021 ....47
Bảng 2.11: Thống kê số doanh nghiệp tại Việt Nam năm 2019-2021 ......................53

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 2.1: Chỉ số giá cước vận tải container năm 2019 đến tháng 02/2022 .........25
Biểu đồ 2.2: Sản lượng hàng container xuất nhập khẩu thông qua hệ thống cảng
biển Việt Nam năm 2020-2021.................................................................................38
Biểu đồ 2.3: Tăng trưởng trong sản lượng hàng hóa container qua cảng biển Việt
Nam năm 2021 so với cùng kỳ năm 2020.................................................................51
Biểu đồ 2.4: DN vận tải kho bãi hoạt động tại Việt Nam năm 2019 - 2021.............57
Biểu đồ 3.1: Quy mô các hãng tàu container thế giới năm 2022 theo công suất
(TEU) ........................................................................................................................63
Biểu đồ 3.2: Chỉ số kết nối vận tải biển Việt Nam so với một số quốc gia ..............64

viii

DANH MỤC HÌNH

Hình 1.1: Mô hình chuỗi cung ứng theo Ủy ban Kinh tế và Xã hội Châu Á Thái
Bình Dương.................................................................................................................9
Hình 1.2: Logistics đường biển trong quản lý chuỗi cung ứng ................................10
Hình 1.3: Sơ đồ chuỗi cung ứng ngành thuỷ sản ......................................................11
Hình 1.4: Sơ đồ chuỗi cung ứng ngành dệt may.......................................................11
Hình 1.5: Những nguyên nhân gây ra đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu..................16
Hình 2.1. Mức độ ảnh hưởng của dịch Covid-19 đối với các DN Logistics ............56

ix

TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN
Đại dịch Covid-19 bùng phát toàn cầu đã tác động đến hoạt động thương
mại thế giới, trong đó chuỗi cung ứng hàng hoá chuyên chở bằng đường biển quốc
tế bị ảnh hưởng nặng nề. Vì vậy, luận văn với tên đề tài“Thực trạng đứt gãy chuỗi
cung ứng hàng hóa chuyên chở bằng đường biển của Việt Nam trong bối cảnh đại
dịch Covid-19” cung cấp một góc nhìn về thực trạng đứt gãy chuỗi cung ứng hàng
hóa chuyên chở bằng đường biển của Việt Nam hiện nay đang diễn ra như thế nào,
có khác biệt gì nhiều so với thế giới, từ đó tìm ra nguyên nhân dẫn đến đứt gãy và
đưa ra một số khuyến nghị nhằm hạn chế đứt gãy chuỗi cung ứng trong bối cảnh đại
dịch Covid-19. Nghiên cứu cho thấy đứt gãy chuỗi cung ứng hàng hoá chuyên chở
bằng đường biển của Việt Nam trong bối cảnh đại dịch Covid-19 bùng phát là yếu
tố không thể lường trước và khó có thể đánh giá mức độ ảnh hưởng của các nhân tố
gây nên đứt gãy đến các thành phần tham gia trong chuỗi. Các thành phần tham gia
trong chuỗi đều bị ảnh hưởng, tác động qua lại lẫn nhau. Các nguyên nhân dẫn đến
đứt gãy chuỗi cung ứng phức tạp, đan xen nhau (dịch bệnh, mất cân bằng cung - cầu
nguyên vật liệu, mất cân bằng vỏ container,...), trong đó nguyên nhân lớn nhất là
ảnh hưởng của đại dịch Covid-19. Nghiên cứu đưa ra 03 khuyến nghị nhằm hạn chế
đứt gãy chuỗi cung ứng hàng hoá chuyên chở bằng đường biển của Việt Nam trong
bối cảnh đại dịch Covid-19 gồm: (i) phát triển chuỗi cung ứng nguyên vật liệu trong
nước; (ii) nâng cao năng lực doanh nghiệp cảng biển, vận tải biển của Việt Nam;
(iii) phát triển vận tải đa phương thức và các phương thức thay thế vận tải đường
biển. Doanh nghiệp và Chính phủ, các cơ quan quản lý Nhà nước cần phối hợp
đồng bộ, chặt chẽ để phòng ngừa rủi ro và có biện pháp hạn chế tình trạng đứt gãy
chuỗi cung ứng hàng hoá nêu trên.